Hăm hở nộp hồ sơ xin việc với vốn hiểu biết về luật lao động ở mức 0, các lao động trẻ dường như không biết rằng mình đang đi trên một con thuyền sóng gió mà không đem theo phao cứu sinh. Để rồi, chính sự thiếu hiểu biết đó đã khiến họ mất đi những quyền lợi đáng lẽ ra phải được hưởng.
Hợp đồng lao động… bằng miệng?!
Ra trường gần 2 năm mà vẫn không có việc làm, Minh Đức – sinh viên ĐHDL Phương Đông gần như quá mệt mỏi với những lần đi lại các trung tâm giới thiệu việc làm, mài mắt trên các tờ “Mua và Bán”. Thế cho nên, khi được nhận vào làm việc cho một doanh nghiệp tư nhân, anh đã không hề nghĩ đến việc mình có được kí hợp đồng lao động hay không. Và do không hiểu rõ về luật lao động, Đức cũng không cho rằng văn bản hợp đồng là một điều cần thiết đối với công việc của anh sau này.
Đ ây là một trong nhiều trường hợp thường gặp ở trong môi trường có mối quan hệ giữa chủ lao động và người lao động trẻ. Chủ sử dụng lao động thường chỉ ký một dạng hợp đồng khoán việc. Mà theo đó, người lao động hưởng lương theo sản phẩm làm được, làm nhiều hưởng nhiều – làm ít hưởng ít. Vì là hợp đồng dân sự nên quyền lợi của người lao động ngoài số tiền công thì chẳng có gì.
Như vậy, không ký hợp đồng lao động – người lao động đã tự bỏ qua một công cụ pháp lý quan trọng để bảo vệ quyền lợi của mình.
Thời gian thử việc… vô tận
Điều 32, chương 4, Bộ Luật lao động đã quy định rõ, thời gian thử việc không được quá 60 ngày đối với lao động chuyên môn kỹ thuật cao, và không đuợc quá 30 ngày đối với lao động khác. Thế nhưng, hiện nay, ở nhiều nơi, thời gian thử việc được chủ sử dụng lao động kéo dài tới 3, 4 tháng, thậm chí cả năm. Họ đưa ra lý do rằng phải như thế thì mới đủ thời gian để đánh giá năng lực người lao động.
Còn về phía người lao động, với sự hiểu biết ít ỏi về luật cũng như nhu cầu việc làm đã chấp nhận và xem điều đó như một lẽ đương nhiên, đồng nghĩa với việc họ chỉ được nhận mỗi lương thử việc trong thời gian đó và chịu sự bấp bênh có thể bị chấm dứt thoả thuận bất cứ lúc nào. Hầu hết các bạn trẻ khi được hỏi đều cho biết thời gian thử việc của mình kéo dài từ 3 tháng trở lên.
Cá biệt là trường hợp của Công Thành. Làm việc cho một đài truyền hình địa phương từ cách đây hơn một năm, đến nay Thành vẫn đang trong thời gian thử việc. Một điều phi lí là trong suốt thời gian đó anh không hề nhận được một đồng lương nào ngoài những khoản bồi dưỡng ít ỏi khi làm chương trình. Có lẽ Thành chưa bao giờ biết đến điều 32 của Bộ luật Lao động: “Tiền lương của người lao động trong thời gian thử việc ít nhất phải bằng 70% mức lương cấp bậc của công việc đó”.
Bảo hiểm xã hội là chuyện… ngoài lề?
Bảo hiểm xã hội là chế độ đảm bảo những quyền lợi vật chất cho người lao động khi họ không làm việc được vì ốm đau, già yếu, sinh đẻ hoặc tai nạn lao động. Tuy nhiên, nhiều mánh khoé đã được các chủ sử dụng lao động đưa ra nhằm trốn tránh trách nhiệm của mình trong việc đem lại quyền lợi cho người lao động.
Một trong các mánh khoé đó là ký hợp đồng lao động dưới 3 tháng để không thuộc diện bắt buộc đóng bảo hiểm xã hội, hết hợp đồng lao động 3 tháng này lại đến hợp đồng lao động 3 tháng khác. Trong trường hợp này, pháp luật bắt buộc người sử dụng lao động phải trả khoản tiền đóng bảo hiểm xã hội vào trong lương để người lao động tự lo bảo hiểm xã hội. Thế nhưng, chủ sử dụng lao động lại lập lờ giữa khoản tiền lương và khoản tiền đó.
Khi các biện pháp trên không hiệu quả thì chủ sử dụng lao động sẽ sử dụng biện pháp đăng ký nộp bảo hiểm xã hội với mức lương thấp nhằm né tránh bớt việc nộp bảo hiểm xã hội, và tất nhiên quyền lợi của người lao động cũng bị ảnh hưởng rất nhiều.
ột thực trạng dễ thấy là dường như ngày nay còn rất nhiều bạn trẻ thiếu sự quan tâm đúng đắn đến vấn đề này. Không ít người khi thôi việc cầm trên tay 3 tháng lương trợ cấp của công ty mà ngơ ngác không hiểu vì sao. Tự bản thân không hiểu hết những quyền lợi mà mình đáng được hưởng thì thử hỏi làm sao có thể đấu tranh để bảo vệ nó?!
