Xây dựng phương án sử dụng lao động là một trong những công cụ quản lý nhân sự có ý nghĩa quan trọng với cả người sử dụng lao động và người lao động.
Khi có phương án sử dụng lao động người sử dụng lao động sẽ chủ động nắm được tình hình lao động trong đơn vị của mình như số lượng người lao động; phân bổ lao động cho các phòng, ban; tăng, giảm lao động; trình độ của người lao động…
Căn cứ pháp lí
Bộ luật lao động năm 2012;
Nghị định số 05/2015/NĐ-CP quyđịnh chi tiết và hướng dẫn thi hành một số nội dung của Bộ luật lao động
Trình tự xây dựng phương án sử dụng lao động
Theo quy định của Bộ luật lao động năm 2012 và Nghị định số 05/2015/NĐ-CP, việc xây dựng phương án sử dụng lao động được đặt ra khi doanh nghiệp ở một trong các trường hợp:
Thứ nhất, người sử dụng lao động khi có nhu cầu thay đổi cơ cấu, công nghệ hoặc vì lý do kinh tế mà buộc phải cho nhiều người lao động thôi việc. Việc thay đổi này có thể là thay đổi cơ cấu, tổ chức lại lao động, sản phẩm, cơ cấu sản phẩm, quy trình, máy móc, thiết bị sản xuất, kinh doanh. Và lý do kinh tế có thể là do ảnh hưởng của sự suy thoái kinh tế, khủng hoảng kinh tế hoặc chịu tác động do Nhà nước thưc hiện chính sách tái cơ cấu nền kinh tế, cam kết quốc tế. Vì vậy, trong trường hợp nêu trên, để đảm bảo việc làm cho người lao động, nhà nước quy định người sử dụng lao động phải xây dựng phương án sử dụng lao động.
Thứ hai, người sử dụng lao động thưc hiện thay đổi loại hình, tổ chức doanh nghiệp thông qua hình thức sáp nhập, chia, tách, hợp nhất doanh nghiệp, hợp tác xã dẫn đến dư thừa người lao động. Việc chia, tách, hợp nhất, sáp nhập doanh nghiệp tuy không thường xuyên xảy ra nhưng khi doanh nghiệp tính đến việc này thì người bị ảnh hưởng trực tiếp là người lao động. Chẳng hạn, khi chia tách một doanh nghiệp lớn thành những doanh nghiệp nhỏ thì nhu cầu sử dụng lao động tai các doanh nghiệp nhỏ cũng ít đi. Hoặc khi sáp nhập doanh nghiệp có thể khiến người sử dụng lao động giảm bớt số lượng các bộ phận, phòng ban cũng dẫn đến tình trạng dư thừa lao động. Do đó, xây dựng phương án sử dụng lao độnglà cần thiết nhằm hài hòa nguồn lao động trong đơn vị cũng như giữa các đơn vị với nhau.
Thứ ba,người sử dụng lao động chuyển quyền sở hữu, quyền sử dụng tài sản doanh nghiệp cho người sử dụng lao động khác. Trong trường hợp nêu trên, đồng nghĩa với việc đơn vị sẽ có một người sử dụng lao động mới thay thế cho người sử dụng lao động cũ, do đó, người sử dụng lao động mới có thể có những phương án phát triển đơn vị khác hoàn toàn với người cũ, trong đó có cả vấn
Với cả 03 trường hợp trên đều có thể ảnh hưởng đến việc làm của người lao động. Do đó, trước khi tiến hành thay đổi cơ cấu, tổ chức, sáp nhập, chia tách, hợp nhất hay chuyển quyền sở hữu, sử dụng tài sản của doanh nghiệp mà người sử dụng lao động xác định thấy khả năng phải cho nhiều người lao động nghỉ việc hoặc không sử dụng hết lao động thì trách nhiệm của người sử dụng lao động là phải xây dựng phương án sử dụng lao động.
Thủ tục xây dựng phương án sử dụng lao động
Thứ nhất,đối với đơn vị sử dụng lao động có tổ chức công đoàn cơ sở: Khi tiến hành xây dựng phương án sử dụng lao động thì phải tham khri ý kiến của tổ chức đại diện của tập thể lao động tại cơ sở hoặc ban chấp hành công đoàn cơ sở.
Thứ hai, đối với đơn vị sử dụng lao động chưa có tổ chức công đoàn cơ sở: Người sử dụng lao động phải tham khảo ý kiến của tổ chức công đoàn cấp trên cấp cơ sở
Ngoài ra, người sử dụng lao động nên có buổi tổ chức tham khảo lấy ý kiến của người lao động trong đơn vị trước khi quyết định phương án sử dụng lao động. Mặc dù, đây là thủ tục không bắt buộc tuy nhiên sẽ tránh được những ý kiến trái chiều, phản đối, tranh chấp lao động trong mối quan hệ lao động.
Nội dung của phương án sử dụng lao động
Bộ luật lao động năm 2012 quy định nội dung phương án sử dụng lao động phải đảm bảo đầy đủ những yêu cầu sau:
Thứ nhất, danh sách, số lượng người lao động được tiếp tục làm việc hoặc người lao động được giữ lại làm việc nhưng không đủ hoặc chưa đủ trình độ chuyên môn phù hợp với vị trị công việc được sắp xếp mà được đưa đi đào tạo lại để tiếp tục sử dụng.
Thứ hai, danh sách, số lượng người lao động đủ điều kiện nghỉ hưu hoặc nghỉ hưu trước tuổi theo quy định của pháp luật
Thứ ba, danh sách, số lượng người lao động trong trường hợp được chuyển sang làm công việc bán thời gian, cũng có thể làm dưới hình thức cộng tác viên, khoán công việc… tùy theo hình thức tổ chức, sản xuất, kinh doanh của đơn vị sử dụng lao động.
Thứ tư, danh sách, số lượng người lao động phải chấm dứt hợp đồng lao động khi người sử dụng lao động không thể bố trí công việc hoặc sử dụng hết lao động.
Khi xây dựng phương án sử dụng lao động, người sử dụng lao động phải đưa ra các biện pháp để thực hiện phương án, đồng thời phải có nguồn tài chính đảm bảo để thực hiện phương án đã xây dựng.
