Trọng tài lao động được phân loại theo hai tiêu chí cơ bản: tổ chức, hoạt động và tính chất của trọng tài lao động. Phân loại trọng tài là cơ sở để các chủ thể tham gia giải quyết tranh chấp lao động bằng hình thức trọng tài có thể lựa chọn hình thức trọng tài phù hợp.
Căn cứ vào tổ chức và hoạt động, trọng tài lao động được chia thành hai loại: trọng tài lao động vụ việc và trọng tài lao động thường trực
Thứ nhất, trọng tài lao động theo vụ việc: là loại hình trọng tài do các bên tranh chấp thỏa thuận lập nên hoặc do cơ quan nhà nước có thẩm quyền tiến hành chỉ định khi các bên tranh chấp có yêu cầu. Do đó, hội đồng trọng tài hoặc trọng tài viên duy nhất sẽ được lựa chọn với nhiệm vụ duy nhất là giải quyết vụ tranh chấp giữa các bên và sau khi tranh chấp được giải quyết, thì trọng tài vụ việc sẽ chấm dứt.
Vấn đề quan trọng tong giải quyết trọng tài theo vụ việc là việc lựa chọn trọng tài. Trường hợp trọng tài vụ việc được hình thành bởi các bên tranh chấp thì giữa họ cũng phải có thỏa thuận trọng tài. Nội dung của thỏa thuận có thể là đưa vụ tranh chấp ra trọng tài giải quyết, vấn đề chỉ định trọng tài viên hoặc hội đồng trọng tài, quy tắc trọng tài được áp dụng… Nếu trọng tài vụ việc được xác lập theo quyết định của cơ quan nhà nước có thẩm quyền thì thông thường trong hệ thống luật thực định đã dự liệu trước tổ chức trọng tài sẽ được lựa chọn phù hợp với trường hợp tranh chấp cụ thể.
Các ưu điểm cơ bản của trọng tài lao động vụ việc là đảm bảo tối đa các quyền tự định đoạt của các bên tranh chấp và tiết kiệm tối đa thời gian, chi phí cho các bên. Tuy nhiên, việc thành lập trọng tài lao động theo vụ việc lại không hề đơn giản, bởi sự không thống nhất được ý chí cũng như sự thỏa thuận của các bên, nhất là trong trường hợp chỉ định trọng tài viên duy nhất. Vai trò của trọng tài lao động vụ việc chỉ là tạm thời, quá trình trọng tài thường không lâu. Vì thế các trọng tài viên thường ít có cơ hội tìm hiểu sâu về vụ việc, vì vậy có thể ảnh hưởng đến phán quyết của trọng tài là thiếu công bằng.
Thứ hai, trọng tài lao động thường trực: là loại hình trọng tài có kết cấu, tổ chức bộ áy rõ ràng, có điều lệ hoạt động, có danh sách trọng tài viên và có bộ phận thường trực. Đặc biệt, nó thường được tổ chức dưới dạng trung tâm trọng tài hoặc cơ quan trọng tài hoạt động theo nhiệm kì hoặc không. Trọng tài lao động Việt Nam hiện nay được xếp vào loại hình trọng tài lao động thường trực với tên gọi chung là hội đồng trọng tài lao động (cấp tỉnh), hoạt động trong nhiệm kì 03 năm kể từ ngày ra quyết định thành lập. Đối với trọng tài lao động thường trực, việc xác định trọng tài và quy tắc trọng tài thường đơn giản và nhanh chóng; trọng tài hoạt động thường xuyên nên có cơ hội tìm hiểu kĩ về các vấn đề liên quan đến tranh chấp, từ đó các phán quyết của trọng tài thường là tiền lệ cho những lần xử tiếp theo.
Căn cứ vào tính chất, trọng tài lao động được chia thành hai loại: trọng tài lao động tự nguyện và trọng tài lao động bắt buộc.
Thứ nhất, trọng tài lao động tự nguyện: là hình thức giải quyết tranh chấp lao động do các bên tranh chấp thỏa thuận lựa chọn. Chỉ khi nào các bên tranh chấp cùng nhất trí đưa vụ tranh chấp lao động đưa ra trước trọng tài thì trên thực tế mới tồn tại thủ tục trọng tài cho vụ tranh chấp đó. Phương thức này được ưa chuộng vì nó thực sự tạo cho các bên tranh chấp thế chủ động hầu như là tuyệt đối. Các nội dung như người tiến hành trọng tài, địa điểm, thời gian, quy tắc trọng tài… đều thuộc quyền kiểm soát triệt để của các đương sự. Từ đó tạo cơ hội cho chính các đương sự có thể đạt được lợi ích tối đa từ quá trình giải quyết tranh chấp lao động bằng trọng tài.
Thứ hai, trọng tài lao động bắt buộc: bao gồm trọng tài lao động bắt buộc triệt để (chỉ định) và trọng tài loa động bắt buộc hạn chế.
Đối với hình thức trọng tài lao động bắt buộc triệt để, việc đưa vụ tranh chấp ra trọng tài lao động giải quyết là bắt buộc theo sự chỉ định của cơ quan nhà nước có thẩm quyền hoặc theo quy định của pháp luật. Vì vậy, thẩm quyền giải quyết tranh chấp lao động của trọng tài trong trường hợp này là đương nhiên, không phụ thuộc vào ý chỉ của bất kì bên nào. Các vấn đề về thời gian, địa điểm, quy tắc trọng tài… đều mang tính bắt buộc.
Đối với hình thức trọng tài lao động bắt buộc hạn chế, việc có đưa vụ tranh chấp lao động ra trước trọng tài hay không là do chính các bên tranh chấp tự nguyện , các bên không bắt buộc phải yêu cầu trọng tài giải quyết nếu không muốn. Như vậy, thẩm quyền giải quyết tranh chấp lao động thực tế của trọng tài lao động chỉ phát sinh khi có yêu cầu của các đương sự.
- Dịch vụ pháp luật về lao động của Công ty Luật TNHH Everest
- Điều kiện khấu trừ tiền lương của người lao động
Khuyến nghị của Công ty Luật TNHH Everest:
- Bài viết trong lĩnh vực nêu trên được luật sư, chuyên gia của Công ty Luật TNHH Everest thực hiện nhằm mục đích nghiên cứu khoa học hoặc phổ biến kiến thức pháp luật, hoàn toàn không nhằm mục đích thương mại.
- Bài viết có sử dụng những kiến thức hoặc ý kiến của các chuyên gia được trích dẫn từ nguồn đáng tin cậy. Tại thời điểm trích dẫn những nội dung này, chúng tôi đồng ý với quan điểm của tác giả. Tuy nhiên, quý vị chỉ nên coi đây là những thông tin tham khảo, bởi nó có thể chỉ là quan điểm cá nhân người viết.
- Trường hợp cần giải đáp thắc mắc về vấn đề có liên quan, hoặc cần ý kiến pháp lý cho vụ việc cụ thể, Quý vị vui lòng liên hệ với chuyên gia, luật sư của Công ty Luật TNHH Everest qua Tổng đài tư vấn pháp luật: 1900 6198, E-mail: info@everest.org.vn.
